本
文
摘
要
三字经全文rén zhī chūxìng běn shànxìng xiāng jìnxí xiāng yuǎn人之初性本善性相近习相远gǒu bú jiàoxìng nǎi qiānjiào zhī dàoguì yǐ zhuān苟不教性乃迁教之道贵以专xī mèng mǔzé lín chǔzǐ bù xuéduàn jī zhù昔孟母择邻处子不学断机杼dòu yān shānyǒu yì fāngjiāo wǔ zǐmíng jù yáng窦燕山有义方教五子名俱扬yǎng bú jiàofù zhī guòjiào bù yánshī zhī duò养不教父之过教不严师之惰zǐ bù xuéfēi suǒ yíyòu bù xuélǎo hé wéi子不学非所宜幼不学老何为yù bù zhuóbù chéng qìrén bù xuébù zhī yì玉不琢不成器人不学不知义wéi rén zǐfāng shào shíqīn shī yǒuxí lǐ yí为人子方少时亲师友习礼仪xiāng jiǔ língnéng wēn xíxiào yú qīnsuǒ dāng zhí香九龄能温席孝于亲所当执róng sì suìnéng ràng lídì yú zhǎngyí xiān zhī融四岁能让梨弟于长宜先知shǒu xiào tìcì jiàn wénzhī mǒu shùshí mǒu wén首孝悌次见闻知某数识某文yī ér shíshí ér bǎibǎi ér qiānqiān ér wàn一而十十而百百而千千而万sān cái zhětiān dì rénsān guāng zhěrì yuè xīng三才者天地人三光者日月星sān gāng zhějūn chén yìfù zǐ qīnfū fù shùn三纲者君臣义父子亲夫妇顺yuē chūn xiàyuē qiū dōngcǐ sì shíyùn bù qióng曰春夏曰秋冬此四时运不穷yuē nán běiyuē xī dōngcǐ sì fāngyìng hū zhōng曰南北曰西东此四方应乎中yuē shuǐ huǒmù jīn tǔcǐ wǔ hángběn hū shù曰水火木金土此五行本乎数shí gān zhějiǎ zhì guǐshí èr zhīzǐ zhì hài十干者甲至癸十二支子至亥yuē huáng dàorì suǒ chányuē chì dàodāng zhōng quán曰黄道日所躔曰赤道当中权chì dào xiàwēn nuǎn jíwǒ zhōng huázài dōng běi赤道下温暖极我中华在东北hán yù jūnshuāng lù gǎiyòu gāo yuánzuǒ dà hǎi寒燠均霜露改右高原左大海yuē jiāng héyuē huái jìcǐ sì dúshuǐ zhī jì曰江河曰淮济此四渎水之纪yuē dài huásōng héng héngcǐ wǔ yuèshān zhī míng曰岱华嵩恒衡此五岳山之名gǔ jiǔ zhōujīn gǎi zhìchēng xíng shěngsān shí wǔ古九州今改制称行省三十五yuē shì nóngyuē gōng shāngcǐ sì mínguó zhī liáng曰士农曰工商此四民国之良yuē rén yìlǐ zhì xìncǐ wǔ chángbù róng wěn曰仁义礼智信此五常不容紊dì suǒ shēngyǒu cǎo mùcǐ zhí wùbiàn shuǐ lù地所生有草木此植物遍水陆yǒu chóng yúyǒu niǎo shòucǐ dòng wùnéng fēi zǒu有虫鱼有鸟兽此动物能飞走dào liáng shūmài shǔ jìcǐ liù gǔrén suǒ shí稻梁菽麦黍稷此六谷人所食mǎ niú yángjī quǎn shǐcǐ liù chùrén suǒ sì马牛羊鸡犬豕此六畜人所饲yuē xǐ nùyuē āi jùài wù yùqī qíng jù曰喜怒曰哀惧爱恶欲七情俱qīng chì huángjí hēi báicǐ wǔ sèmù suǒ shí青赤黄及黑白此五色目所识suān kǔ gānjí xīn xiáncǐ wǔ wèikǒu suǒ hán酸苦甘及辛咸此五味口所含shān jiāo xiāngjí xīng xiǔcǐ wǔ xiùbí suǒ xiù膻焦香及腥朽此五臭鼻所嗅páo tǔ gémù shí jīnyǔ sī zhúnǎi bā yīn匏土革木石金与丝竹乃八音yuē píng shǎngyuē qù rùcǐ sì shēngyí tiáo xié曰平上曰去入此四声宜调协gāo zēng zǔfù ér shēnshēn ér zǐzǐ ér sūn高曾祖父而身身而子子而孙zì zǐ sūnzhì xuán zēngnǎi jiǔ zúrén zhī lún自子孙至玄曾乃九族人之伦fù zǐ ēnfū fù cóngxiōng zé yǒudì zé gōng父子恩夫妇从兄则友弟则恭zhǎng yòu xùyǒu yǔ péngjūn zé jìngchén zé zhōng长幼序友与朋君则敬臣则忠cǐ shí yìrén suǒ tóngng shī xùwù wéi bèi此十义人所同当师叙勿违背zhǎn qí shuāidà xiǎo gōngzhì sī máwǔ fù zhōng斩齐衰大小功至缌麻五服终lǐ yuè shèyù shū shùgǔ liù yìjīn bù jù礼乐射御书数古六艺今不具wéi shū xuérén gòng zūnjì shí zìjiǎng shuō wén惟书学人共遵既识字讲说文yǒu gǔ wéndà xiǎo zhuànlì cǎo jìbù kě luàn有古文大小篆隶草继不可乱ruò guǎng xuéjù qí fándàn lüè shuōnéng zhī yuán若广学惧其繁但略说能知原fán xùn méngxū jiǎng jiūxiáng xùn gǔmíng jù dòu凡训蒙须讲究详训诂明句读wéi xué zhěbì yǒu chūxiǎo xué zhōngzhì sì shū为学者必有初小学终至四书lún yǔ zhěèr shí piānqún dì zǐjì shàn yán论语者二十篇群弟子记善言mèng zǐ zhěqī piān zhǐjiǎng dào déshuō rén yì孟子者七篇止讲道德说仁义zuò zhōng yōngnǎi kǒng jízhōng bù piānyōng bù yì作中庸乃孔伋中不偏庸不易zuò dà xuénǎi zēng zǐzì xiū qízhì píng zhì作大学乃曾子自修齐至平治zhōng shū shúxiào jīng tōngrú liù jīngshǐ kě dú中书熟孝经通如六经始可读shī shū yìlǐ chūn qiūhào liù jīngdāng jiǎng qiú诗书易礼春秋号六经当讲求yǒu lián shānyǒu guī cángyǒu zhōu yìsān yì xiáng有连山有归藏有周易三易详yǒu diǎn móyǒu xùn gàoyǒu shì mìngshū zhī ào有典谟有训诰有誓命书之奥wǒ zhōu gōngzuò zhōu lǐzhù liù guāncún zhì tǐ我周公作周礼著六官存治体dà xiǎo dàizhù lǐ jìshù shèng yánlǐ yuè bèi大小戴注礼记述圣言礼乐备yǒu guó fēngyǒu yǎ sònghào sì shīdāng fěng yǒng有国风有雅颂号四诗当讽咏shī jì wángchūn qiū zuòyù bāo biǎnbié shàn è诗既亡春秋作寓褒贬别善恶sān zhuàn zhěyǒu gōng yángyǒu zuǒ shìyǒu gǔ liáng三传者有公羊有左氏有谷梁ěr yǎ zhěshàn biàn yánqiú jīng xùncǐ mò xiān尔雅者善辨言求经训此莫先gǔ shèng zhùxiān xián zhuànzhù shū bèishí sān jīng古圣著先贤传注疏备十三经zuǒ zhuàn wàiyǒu guó yǔhé qún jīngshù shí wǔ左传外有国语合群经数十五jīng jì míngfāng dú zǐcuō qí yàojì qí shì经既明方读子撮其要记其事wǔ zǐ zhěyǒu xún yángwén zhōng zǐjí lǎo zhuāng五子者有荀扬文中子及老庄jīng zǐ tōngdú zhū shǐkǎo shì xìzhī zhōng shǐ经子通读诸史考世系知终始zì xī nóngzhì huáng dìhào sān huángzài shàng shì自羲农至黄帝号三皇在上世táng yǒu yúhào èr dìxiāng yī xùnchēng shèng shì唐有虞号二帝相揖逊称盛世xià yǒu yǔshāng yǒu tāngzhōu wén wǔchēng sān wáng夏有禹商有汤周文武称三王xià chuán zǐjiā tiān xiàsì bǎi zǎiqiān xià shè夏传子家天下四百载迁夏社tāng fá xiàguó hào shāngliù bǎi zǎizhì zhòu wáng汤伐夏国号商六百载至纣亡zhōu wǔ wángshǐ zhū zhòubā bǎi zǎizuì cháng jiǔ周武王始诛纣八百载最长久zhōu gòng héshǐ jì niánlì xuān yōusuì dōng qiān周共和始纪年历宣幽遂东迁zhōu dào shuāiwáng gāng zhuìchěng gān gēshàng yóu shuì周道衰王纲坠逞干戈尚游说shǐ chūn qiūzhōng zhàn guówǔ bà qiángqī xióng chū始春秋终战国五霸强七雄出yíng qín shìshǐ jiān bìngchuán èr shìchǔ hàn zhēng嬴秦氏始兼并传二世楚汉争gāo zǔ xīnghàn yè jiànzhì xiào píngwáng mǎng cuàn高祖兴汉业建至孝平王莽篡guāng wǔ xīngwéi dōng hànsì bǎi niánzhōng yú xiàn光武兴为东汉四百年终于献wèi shǔ wúzhēng hàn dǐnghào sān guóqì liǎng jìn魏蜀吴争汉鼎号三国迄两晋sòng qí jìliáng chén chéngwéi nán cháodū jīn líng宋齐继梁陈承为南朝都金陵běi yuán wèifēn dōng xīyǔ wén zhōuxīng gāo qí北元魏分东西宇文周兴高齐dài zhì suíyī tǔ yǔbù zài chuánshī tǒng xù迨至隋一土宇不再传失统绪táng gāo zǔqǐ yì shīchú suí luànchuàng guó jī唐高祖起义师除隋乱创国基èr shí chuánsān bǎi zǎiliáng miè zhīguó nǎi gǎi二十传三百载梁灭之国乃改liáng táng jìnjí hàn zhōuchēng wǔ dàijiē yǒu yóu梁唐晋及汉周称五代皆有由zhào sòng xīngshòu zhōu shànshí bā chuánnán běi hùn赵宋兴受周禅十八传南北混liáo yǔ jīnjiē chēng dìyuán miè jīnjué sòng shì辽与金皆称帝元灭金绝宋世yú tú guǎngchāo qián dàijiǔ shí niánguó zuò fèi舆图广超前代九十年国祚废dài chéng zǔqiān yān jīngshí liù shìzhì chóng zhēn迨成祖迁燕京十六世至崇祯quán yān sìkòu rú línlǐ chuǎng chūshén qì fén权阉肆寇如林李闯出神器焚qīng shì zǔyīng jǐng mìngjìng sì fāngkè dà dìng清世祖膺景命靖四方克大定yóu kāng yōnglì qián jiāmín ān fùzhì jì kuā由康雍历乾嘉民安富治绩夸dào xián jiānbiàn luàn qǐshǐ yīng fǎrǎo dū bǐ道咸间变乱起始英法扰都鄙tóng guāng hòuxuān tǒng ruòchuán jiǔ dìmǎn qīng mò同光后宣统弱传九帝满清殁gé mìng xīngfèi dì zhìlì xiàn fǎjiàn mín guó革命兴废帝制立宪法建民国gǔ jīn shǐquán zài zīzǎi zhì luànzhī xīng shuāi古今史全在兹载治乱知兴衰shǐ suī fándú yǒu cìshǐ jì yīhàn shū èr史虽繁读有次史记一汉书二hòu hàn sānguó zhì sìjiān zhèng jīngcān tōng jiàn后汉三国志四兼证经参通鉴dú shǐ zhěkǎo shí lùtōng gǔ jīnruò qīn mù读史者考实录通古今若亲目kǒu ér sòngxīn ér wéizhāo yú sīxī yú sī口而诵心而惟朝于斯夕于斯xī zhòng níshī xiàng tuógǔ shèng xiánshàng qín xué昔仲尼师项橐古圣贤尚勤学zhào zhōng lìngdú lǔ lùnbǐ jì shìxué qiě qín赵中令读鲁论彼既仕学且勤pī pú biānxuē zhú jiǎnbǐ wú shūqiě zhī miǎn披蒲编削竹简彼无书且知勉tóu xuán liángzhuī cì gǔbǐ bù jiàozì qín kǔ头悬梁锥刺股彼不教自勤苦rú náng yíngrú yìng xuějiā suī pínxué bù chuò如囊萤如映雪家虽贫学不辍rú fù xīnrú guà jiǎoshēn suī láoyóu kǔ zhuó如负薪如挂角身虽劳犹苦卓sū lǎo quánèr shí qīshǐ fā fèndú shū jí苏老泉二十七始发愤读书籍bǐ jì lǎoyóu huǐ chíěr xiǎo shēngyí zǎo sī彼既老犹悔迟尔小生宜早思ruò liáng hàobā shí èrduì dà tíngkuí duō shì若梁灏八十二对大廷魁多士bǐ jì chéngzhòng chēng yìěr xiǎo shēngyí lì zhì彼既成众称异尔小生宜立志yíng bā suìnéng yǒng shīmì qī suìnéng fù qí莹八岁能咏诗泌七岁能赋棋bǐ yǐng wùrén chēng qíěr yòu xuédāng xiào zhī彼颖悟人称奇尔幼学当效之cài wén jīnéng biàn qínxiè dào yùnnéng yǒng yín蔡文姬能辩琴谢道韫能咏吟bǐ nǚ zǐqiě cōng mǐněr nán zǐdāng zì jǐng彼女子且聪敏尔男子当自警táng liú yànfāng qī suìjǔ shén tóngzuò zhèng zì唐刘晏方七岁举神童作正字bǐ suī yòushēn yǐ shìyǒu wéi zhěyì ruò shì彼虽幼身已仕有为者亦若是quǎn shǒu yèjī sī chéngǒu bù xuéhé wéi rén犬守夜鸡司晨苟不学曷为人cán tǔ sīfēng niàng mìrén bù xuébù rú wù蚕吐丝蜂酿蜜人不学不如物yòu xí yèzhuàng zhì shēnshàng kuāng guóxià lì mín幼习业壮致身上匡国下利民yáng míng shēngxiǎn fù mǔguāng yú qiányù yú hòu扬名声显父母光于前裕于后rén yí zǐjīn mǎn yíngwǒ jiào zǐwéi yī jīng人遗子金满赢我教子唯一经qín yǒu gōngxì wú yìjiè zhī zāiyí miǎn lì勤有功戏无益戒之哉宜勉力
